Dy rrëfime për Maqedoninë

“Kam dëgjuar se gjithçka është madhështore, shndritëse, e mrekullueshme, se myslimanët dhe të krishterët kanë bashkëjetuar këtu për shumë vite, shkojnë shumë mirë së bashku, se duhen mes vete, kujdesen për njëri-tjetrin dhe se është për mrekulli. Por kam dëgjuar edhe një rrëfim tjetër, se çdo gjë duket se është në rregull, por mund të shkatërrohet në çdo kohë”, thotë imami Yaya Hendi
Gazeta “KOHA” sjell intervistën me imamin Yaya Hendi nga Universiteti Georgetown, universitetit të parë amerikan që ka punësuar një klerik islam me orar të plotë. Themeluesi dhe kryetari i organizatës “Kleri përtej kufijve”, imami Hendi thotë se në Maqedoni ka dy rrëfime për gjendjen e tanishme. Ai flet edhe për bashkimin e të rinjve nga Ballkani në radhët e ISIS, për të cilët thotë se ua “shpërlajnë trurin”, por edhe nevojën e ririntegrimit të tyre në shoqëri. Imami Hendi përgjigjet në pyetjet për tolerancën fetare; veprimet që duhet t’i ndërmarrin autoritetet që qytetarët mos të bien pre e grupeve terroriste; si dhe jetën e muslimanëve në Amerikë…
KOHA: Maqedonia është një vend multikonfesional, ku bashkëjeton Islami dhe krishterimi ortodoks. Si e shihni perspektivën fetare këtu në Maqedoni?
IMAM YAHYA: Unë ende po mësoj dhe do të vazhdoj të mësoj, do të vazhdoj të dëgjoj njerëzit. Kam dëgjuar dy rrëfime. Kam dëgjuar se gjithçka është madhështore, shndritëse, e mrekullueshme, se myslimanët dhe të krishterët janë bashkëjetuar këtu për shumë vite, shkojnë shumë mirë së bashku, se duhen mes vete, kujdesen për njëri-tjetrin dhe se është për mrekulli. Por kam dëgjuar edhe një rrëfim tjetër, se çdo gjë duket se është në rregull, por mund të shkatërrohet në çdo kohë. Kam dëgjuar se mund të duket mirë, por njerëzit nuk flasin për temat e rëndësishme, gjithashtu kam dëgjuar se ka disa njerëz që mund të përdorin fenë për të shkatërruar vendin. Këto janë rrëfimet që kam dëgjuar. Nuk i di rrëfimet e mëhershme, mirëpo do të vazhdoj të mësoj, të informohem. Për mua, pavarësisht se cili rrëfim është i vërtetë, detyra e vërtetë për harmoni integruese në Maqedoni është jo tani kur çdo gjë është në rregull, por pyetja ime është se nëse diçka nuk do të shkojë siç duhet, a do të vazhdohet me bashkëjetese, me harmoni integruese, apo ndoshta po presim fijen e kashtës që të thyhet dhe të themi shih çka bëri, të shkoj ta sulmoj, e pastaj brenda natës të ndodhë një luftë civile. Nëse ndodhë një gjë e tillë, do të më dëshmonte mua se të gjithë këto biseda për shoqëri multi-kulturore, multi-fetare nuk kanë qenë të vërteta, se kanë qenë në fasadë dhe një e pavërtetë. Nëse njerëzit qëndrojnë së bashku, pavarësisht se çka ndodhë, atëherë me të vërtetë kanë qenë së bashku, kështu që nuk dua të gjykoj. Por dua të them, për hir të Zotit, punoni së bashku, gjeni çdo rrugë të mundshme për të qëndruar së bashku. Dua të them se nuk duhet të thuhet se çdo gjë është në rregull, pa e futur nëpër mend se edhe një dru i mirë ka nevojë për kujdes, duhet të ujitet, duhet të trajtohet dhe duhet të ruhet. Nëse pranojmë tregimin e parë, se çdo gjë është në rregull, atëherë unë them shumë bukur, le të shkojmë me atë tregim, sepse edhe ai dru i mirë duhet të ruhet, e aty duhet të përfshihet qeveria duke qenë e drejtë, duke qenë zë i të gjithë qytetarëve, kërkon përfshirjen e klerikëve, nga të dyja palët, që të mësojnë për njëri-tjetrin, për t’u angazhuar në mënyrë shpirtërore, shoqërore dhe religjioze, kërkon përfshirjen e shoqërisë civile dhe OJQ-ve për të qenë pjesëmarrës aktiv për mbrojtjen e atij druri. Kjo kërkon ndryshimin e programit arsimor, ndryshimin e sjelljes, mund të kërkojë për të bërë më shumë, vazhdimësi, dhe asnjëherë të thuhet se çdo gjë në rregull, por duhet të jemi real dhe të sinqertë.
KOHA: Aktualisht tema ditore në gjithë botën janë tmerret e ISIS dhe kërcënimi nga terrorizmi global. Si mund të ballafaqohemi me këto rreziqe?
IMAM YAHYA: Para dy ditëve kam dëgjuar një deklaratë të shkëlqyeshme nga Kryetarja e Kosovës. Ajo përdori termin riintegrim. Të sillen prapë, të ndihmohen dhe të riintegrohen në shoqëri. Unë besoj se vdekja dhe vrasja nuk mund të ndihmojnë. Nëse me të vërtetë dëshirojmë të shkojmë përpara, jo të gjithë duhet të vriten, sepse shumica prej tyre janë me tru të shpërlarë, e duhet tu thuhet kjo nuk është vdekje për lavdinë e Zotit, për lavdinë e Islamit. Duhet tu ndihmohet këtyre njerëzve për të kuptuar dhe për të parë se Islami nuk e thotë atë dhe se nuk është kjo për lavdinë e Islamit ose myslimanëve ose kujtdo tjetër, por për këtë duhet kohë, duhen institucione, përfshirje të qeverisë, të klerikëve si dhe përfshirje akademike. Megjithatë, ekzistojnë njerëz në lidership, që duhet të besojnë se nëse nuk ndryshon, do të përfundosh në burg. Unë besoj ka njerëz në mesin e ISIS-it që asnjëherë nuk ndryshojnë dhe nuk do të dëgjojnë asnjëherë atë zë të paqes, dhe ata duhet të largohen, por unë mendoj se shumica janë me tru të shpërlarë dhe se duhet të riintegrohen dhe të rehabilitohen. E gjithë kjo kërkon përkushtim ndërkombëtar për të ndryshuar. Siç ka thënë Presidenti Obama, dhe unë pajtohem me deklaratën e tij, e ai thotë se ne ende duhet të merremi me simptomat që kanë lejuar ekzistimin e ISIS-it, siç janë varfëria, luftërat civile, diktaturat, dhe se komuniteti ndërkombëtar duhet të përkushtohet për të luftuar këto simptoma, në mënyrë që as ISIS-i mos të mund të rekrutojë njerëz në radhët e saj, dhe se e gjithë kjo ka të bëjë me luftën civile në Siri, me luftën civile në Irak, me konfliktin arabo-izraelit, me gjakderdhjen në Egjipt, kështu që këto çështje duhet të zgjidhen që ISISI mos të rekrutojë njerëz në radhët e saj. Madje edhe imamët duhet të kenë qëndrim të qartë se ky nuk është Islam dhe asnjëherë nuk duhet të lejohet në Islam.
 
KOHA: Nga Maqedonia kanë humbur jetën dhjetëra të rinj duke shkuar për të luftuar në Siri. Si e shihni, a është kjo një luftë në emër të Islamit apo njerëzit po manipulohen për të shkuar në radhët e ISIS-it?
IMAM YAHYA: Unë mendoj se absolutisht është një manipulim. Nuk do të futem në filozofi, për të gjithë idenë e Shtetit Islamik, por duhet të flasim për atë se çka do të thotë i gjithë ky term. Parashtrohet pyetja, vallë Islami kërkon Shtet Islamik apo Shtet të myslimanëve? Në mënyrë filozofike dy terme të ndryshme. Gjithë kjo ideja e të ftuarit në Shtet Islamik duhet të diskutohet. Xhemal el Bina thotë se nuk ka Shtet Islamik, Mumamed Abdul ka thënë të njëjtën gjë, madje edhe themeluesi i Vëllazërisë Myslimane, Hasan el Bena asnjëherë nuk ka përdorur termin Shteti Islamik. Unë them se duhet të shihet një shtet me parime islame. Mendoj se Muhamed Abdul, ka thënë se Zoti mbështet një shtet të drejtë, qoftë edhe nëse është shtet i jobesimtarëve, dhe Zoti nuk e pëlqen shtetin që bën tirani, qoftë ai shtet edhe mysliman. Zoti nuk kërkon emër. Zoti kërkon vlera të drejtësisë për të gjithë, qoftë ajo në Amerikë, në Kinë, pavarësisht ku është. Unë gjithashtu besoj se ekzistojnë politikanë dhe pronarë të luftërave dhe armëve të cilët përfitojnë nga vazhdimësia e luftërave dhe dhunës në Lindjen e Mesme. Këto luftëra po ndodhin për një kohë të gjatë duke dërguar njerëz për të luftuar, kështu që për të fituar më shumë para duke shitur armë. Vallë a po zgjidhet çështja e Irakut apo Sirisë? Jo, nuk po zgjidhet, por ajo do ta komplikojë më shumë çështjen, do të ketë ndarje më të mëdha, si dhe do të rrezikojë jetën e grave, fëmijëve si dhe kafshëve. Kështu që është një politikë, një ideologji pas së cilës Zoti e di kush është, por jo Islami dhe myslimanët nuk duhet të përfshihen në të në asnjë mënyrë, dhe po e deklarojë këtë si një imam, se të bashkangjiturit në radhët e ISIS-it është gabim, është e pamoralshme dhe jo islamike, dhe e them këtë për hir të Zotit.
KOHA: Duke qenë një imam në Amerikë, në një vend ku gërshetohen kultura dhe besime të ndryshme, cila do të ishte porosia për imamët e këtushëm?
IMAM YAHYA: Porosia ime do të jetë për të gjithë, jo vetëm për imamët, sepse unë jam Kryetarë i Kleri përtej kufijve, që përbëhet prej rabinëve, priftërinjve dhe imamëve, kështu që punoj me klerikë hebre, krishterë dhe mysliman. Porosia e ime tek të gjithë është se Terrorizmi religjioz është term që nuk duhet të pranohet, sepse nuk ekziston terrorizëm hebraik, terrorizëm krishterë ose terrorizëm islamik, prandaj duhet të refuzojmë thirrjet terroristët islamik, sepse Islami nuk ka të bëjë me terrorizmin. Të gjithë ne duhet të rimarrim fenë tonë nga ekstremistët të cilët e kanë rrëmbyer fenë tonë për agjendat e tyre politike dhe këtë ua them hebrenjve, të krishterëve, myslimanëve si dhe budistëve. Pse ua them këtë të gjithëve? Sepse kemi Republikën e Afrikës Qendrore ku dhjetëra mijë mysliman janë vrarë nga ana e krishterëve në emër të kishës para disa viteve. Në rastin e Burmës myslimanët janë vrarë nga budistët, në Irak dhe Siri janë vrarë të krishterë në emër të Islamit, pastaj rasti i hebrenjve izraelit ndaj palestinezëve. Dhe unë them, të gjithë ne duhet të ngrihemi e të themi, jo në emër të judaizmit, jo në emër të Torës, jo në emër të Biblës, jo në emër të Kuranit, ne nuk do të lejojmë kjo të ndodhë. Nëse politikanët e bëjnë një gjë të tillë, ne nuk do të pajtohemi, mos ta bëjnë atë në emrin tonë. Bashkërisht duhet të ngrihet zëri që ne mos të bëhemi vegël në duart e politikanëve për të përkrahur luftën në të cilën ne nuk duhet të përfshihemi, në mënyrë që feja të bëhet viktima e vetme, as grave dhe fëmijëve. Atë ua them të gjithë klerikëve.
KOHA: Para se të vini këtu, ishit edhe në Kosovë. Shqiptarët përgjithësisht u takojnë tre feve dhe shquhen për tolerancë fetare, si mund ta “eksportojnë” këtë në botë?
IMAM YAHYA: Unë besoj se ka shumë modele të tolerancës në shumë vende, por fatkeqësisht nuk fokusohemi aq shumë në ato. Ka shumë shembuj të mrekullueshme ku njerëzit me të vërtetë punojnë së bashku në Amerikë dhe vende të tjera të botës. Shembuj të mirë ka gjithashtu edhe këtu në vendet e Ballkanit. Unë dua të them se mënyra më e mirë është që të vazhdohet kjo është të jeni të lidhur në nivel lokal, të vazhdohet të shpërndahet kjo frymë, të vazhdohet kjo të zgjerohet. Duhet të vazhdohet fokusimi në nivel lokal, ashtu siç thonë: mendo globalisht vepro lokalisht. Të vazhdohet puna në nivel lokal dhe ashtu veprat mund të eksportohen para botës. Gjithashtu të angazhuarit në organizata ndërfetare dhe të qenurit pjesë e rrjetit ndërkombëtar e njerëzve që merren me çështje ndërfetare. Ekzistojnë shumë organizata të tilla, siç është Qendra për dialog ndërfetar e Mbretit Abdullah me seli në Vjenë, qendër e madhe e cila ka ulur së bashku myslimanët, të krishterët dhe hebrenjtë. Një organizatë e tillë është edhe organizata ime Kleri përtej kufijve e cila takon së bashku priftërinjtë, rabinët dhe imamët. Bëhuni pjesë e organizatave të tilla, angazhohuni me ata, sillni këtu, mësoni ato dhe mësoni nga ato, dhe kështu e jepni atë frutin dhe aromën e mirë.
Xhihad është të kujdesemi dhe ta mbrojmë Amerikën
KOHA: Si është jeta e besimtarëve mysliman në Amerikë? Në çfarë kushtet ato praktikojnë lirinë fetare?
IMAM YAHYA: Mbi 8 milionë myslimanë jetojnë në SHBA. Ekzistojnë 5667 xhami, më shumë se 500 shkolla, mijëra doktorë myslimanë, dhjetëra mijë inxhinierë, rreth 17 mijë myslimanë në ushtrinë amerikane, mijëra profesorë myslimanë nëpër tërë Amerikën, ka pronarë të biznesit, policë, myslimanët janë gjithkund. Ne jemi amerikanë si të gjithë. Ka myslimanë në ushtri, në FBI në CIA , kemi dy kongresmenë në Kongresin amerikan, kemi myslimanë që janë kryetarë komunash. Nuk kemi guvernatorë, por në të ardhmen edhe ajo mund të ndodhë, është normale dhe është progres natyror në ëndrrën amerikane. Para disa viteve polici i vitit ishte mysliman. Kryesisht, jemi si të gjithë në Amerikë. Megjithatë, nuk them se tash çdo gjë është në rregull dhe duhet të rrimë duarkryq, sepse asnjëherë nuk çdo gjë është e kompletuar, por duhet të shkohet përpara, dhe ai është xhihadi ynë. Xhihadi nuk është luftë, por është përpjekje për të lëvizur përpara, të kujdesemi për Amerikën, ta mbrojmë Amerikën. Para 20 viteve myslimanët kanë qenë të fokusuar vetëm në nevojat e tyre, tani myslimanët përfshihen gjithkund. Punojnë së bashku me Habitatin për njerëzimin, ndërtojnë strehë për të varfrit, mbledhin fonde për qendrat e pastrehëve. Unë e them një shaka të vërtetë, nëse doktorët myslimanë largohen nga Amerika, sistemi shëndetësor të binte në kolaps. Me të vërtetë e besoj këtë. Unë jetoj në një qytet të vogël afër Uashingtonit, cili ka rreth 70 mijë banorë. Qyteti ka rreth 200 doktorë myslimanë. Është një qytet shumë i vogël. Kryesuesi i një prej spitaleve është mysliman. Kryesuesi i stafit është mysliman, kryesuesja e motrave medicine është mysliman, e ka shumë myslimanë doktorë, kështu që nëse ikin, sistemi shëndetësor do të pësonte kolaps. Atë që dua të them, myslimanët janë pjesë e shteti, në të mirë e në të keq. Mua më është dhënë mirënjohje nga zyra e FBI për bashkëpunim për të luftuar drogën dhe bandat në vendin ku jetoja. Kështu që në lagjet ku ata nuk mund të shkonin, shkoja unë dhe bëja programe të ndryshme dhe ishim të suksesshëm në atë drejtim. Gjithashtu kam ndihmuar FBI për të luftuar terrorizmin në vendin ku jetoj, dhe për atë kam fituar mirënjohje.
Ende ka keqkuptime në lidhje me Islamin
Kemi shumë punë për të bërë pasi ende ka keqkuptime në lidhje me Islamin, për atë se çka është dhe çka nuk është Islami, çka është dhe çka nuk është xhihadi, për të drejtat e grave dhe të njeriut në Islam. Ende kemi persona të sëmurë, siç ishte rasti me vrasjen që ndodhi n Karolinën Veriore para disa kohe. Vrasja ndodhi nga një person, dhe rasti u bë i njohur, dhe kisha dashur që media të kishte mbuluar rastin me sinqeritet, dhe të kishte hulumtuar për rrëfimin e vërtetë të asaj ngjarje, por personi që bëri atë ishte një person, dhe unë u ndjeva keq dhe i shqetësuar për atë që kishte bërë, dhe kam qarë me ditë. Por nga ana tjetër mijëra njerëz kanë marr pjesë në funeralin e viktimave, dhe mediat e quajtën funeralin më të madh në historinë e SHBA, madje as kryetari Regan nuk kishte aq shumë njerëz në funeralin e tij. Në funeral morën pjesë mijëra e mijëra persona nga e gjithë Amerika, të krishterë, hebrenj, sekularë, ateistë, hindusë, jomyslimanë, ishin së bashku dhe ai është tregimi i vërtetë. Është e vërtetë se kemi çështje me të cilat duhet të ballafaqohemi por nuk është e gjithë ajo. Kemi gra jomyslimane të cilat kanë marshuar nëpër rrugë me hixhab duke thënë se ne jemi të gjitha gra myslimane, por ato ishin të krishtera dhe hebreje. Kur një xhami u sulmua në Florida, ishin të krishterët dhe hebrenjtë ata që e rindërtuan. Po kemi probleme, por kryesisht mund të them që jo, të gjithë jemi pjesë e fabrikës së Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Në qytetin tim, asnjë klerik nuk guxon të organizojë program ndërfetar pa prezencën time, jo sepse kanë frikë, por sepse më respektojnë.