MOHAMED GHLIAN
“Ajo që i jep vlerë ekzistencës së cilitdo prej nesh varet nga forcimi i ndalesave ndaj veprimeve të të tjerëve .” – John Stuart Mill, Mbi Lirinë.
 
Sipas fjalorit të Merriam-Webster, fjala fetish është një emër që përshkruan një objekt që besohet se ka fuqi magjike për të mbrojtur apo për t’i ardhur në ndihmë zotëruesit të tij. Ai është gjerësisht i përcaktuar si një objekt që është i lidhur me supersticione, besimin e tepruar dhe adhurimin. Pra fetishështë adhurimi irracional ose devocioni posesiv ndaj një objektit apo ideje. Duke u bazuar në përkufizimin e kësaj fjale, pa frikë mund të themi se shumica prej nesh myslimanëve kanë krijuar dhe zhvilluar një fetish për politikën. Më specifikisht, ne kemi zhvilluar një besim se problemet tona do të zgjidhen nëse do të qeverisim duke u bazuar në Islam. Në këtë pikë, një pjesë e mirë i beson idesë naive se Kurani dhe Suneti mbartin në vete një takëm të specifikuar instruksionesh me qëllim se si ne duhet të veprojmë në politikë.
Shekullarizmi, gjerësisht i menduar si një këndvështrim negativ që përjashton religjionin dhe/ose qëndrimin religjioz ndaj problemeve qytetare apo edukimit publik është parë gabimisht si një objekt dhe pozicion neutral. Gjithsesi, çdo sistem qeverisës duhet të operojë mbi një grup parimesh, të cilët shërbejnë si  bazë për mënyrën se si do të zgjidhen problemet. Por nga vijnë këto parime? Presupozohet se një sistem qeverisës shekullar do të bazohet vetëm tek arsyeja, pa ndonjë influencë nga ndonjë religjion apo influencë emocionale. Edhe pse mund të ndihemi mirë duke menduar se dikush mund të jetë objektiv, në praktikë asgjë e tillë nuk është e mundur. Por këtë pjesë e kam diskutuar kohë më parë në një shkrim tjetër (Ju lutem lexoni On Sharia Governance dhe To Sharia or Not To Sharia: The Question of Islamopolitics).
Perceptimi se dikush, apo një institucion si qeveria, do ta zgjidhë një çështje të caktuar vetëm përmes një rrugëtimi tërësisht racional ka qarkulluar që në kohën e filozofëve grekë. Kjo pikëpamje u promovua nga René Descartes dhe e gjitha kjo nisi për shkak të influencës së madhe që shkencat natyrore filluan të kenë mbi jetën njerëzore që u shoqërua me tërheqjen përfundimtare  të Kishës nga ndikimi në punët e përditshme. Është ky lloj botëkuptimi mbi të cilin shkencizmin i sotshëm  bazohet, botëkuptim që mohon çdo besim tek dimensionet religjioze apo shpirtërore të mendimit njerëzor. Mitin e racionalizmit të pastër mendoj ta trajtoj në një shkrim të ardhshëm. Tani për tani është e mjaftueshme të themi se edhe pse racionalizmi është një mjet i rëndësishëm  vendim-marrje,  nuk është i vetmi që përdoret në të tilla raste, sepse pasi të kemi ekzaminuar në mënyrë kurrë vendimet tona nuk mund të mbështeten tërësisht tek ajo.
Psika e  myslimanëve fatkeqësisht është infektuar me shumë sektarizëm. Ne tentojmë t’i formulojmë të gjithë diskutimet tona në një narrativë  Ne kundër Atyre. Gjithçka që jo myslimanët bëjnë me shumë mundësi është jo islame. Vargu Kuranor që pohon se “As çifutët, e as krishterët kurrë nuk do të jenë të kënaqur me ty deri sa ta pasosh udhën e tyre” [2:120] merren me kuptimin se ne kurrë nuk do të arrijmë në një përfundim të përbashkët me atë çka veprojmë jo myslimanët. Duke vepruar kështu, pra sipas këtij parimi, ne nuk kërkojmë të Vërtetën për hir të saj por konfliktin. Kështu që, sugjerimi i demokracisë si një formë qeverisje për myslimanët është kategorikisht e refuzuar. Kjo tregon qartësisht se çfarë forme të Islamit ne mbështesim. Ne e kemi kthyer Islamin në një religjion të politizuar e reaksionar që e përkufizon veten përmes mohimit të tjerëve dhe si konsekuencë mohimit të vetes.
Ka një parim juridik në teorinë ligjore Islame që pohon  se ne nuk grindemi mbi terminologjinë. Nga perspektiva e shkollarëve termi është irrelevant për aq kohë sa aktiviteti është në harmoni me mësimet Islame. Dikush mund të pohojë se një bankë e caktuar merret me praktikat e huadhënies “islamike”, duke ndryshuar termat e përdorur për të përshkruar klauzola të ndryshme brenda kontratës. Por nëse fundi i kësaj marrëveshje huadhënieje është e njëjta me atë të një banke tjetër që përdor terma të drejtë për drejtë për të përshkruar ngarkimin me interes atëherë ky lloj transaksioni është i palejueshëm sipas ligjeve Islame. Zbukurimi i praktikës me terminologji  Islame nuk e bën atë islame. I njëjti princip aplikohet edhe për praktikat që udhëhiqen nga vendet jo myslimane për sa i përket politikës. Nëse esenca kryesore e një politike të tillë nuk kundërshton parimet e islamit, pak rëndësi ka emri me të cilin emërtohet. (Këtu na shfaqet një paralajmërim rreziku që duhet pasur parasysh e me të cilin merrem shkurtimisht. Ky rrezik ka të bëjë me perceptimin.)
Çfarë do të thotë ekzaktësisht të “qeverisësh duke përdorur Islamin”? Për t’u sqaruar pak më mirë, kjo do të thotë që ashtu siç kemi për namazin dhe agjërimin një grup rregullash të mire përcaktuara ashtu kemi edhe  një direktivë të caktuar dhe instruksione të caktuara se si duhet të qeverisim dhe të bëjmë politikë. Gjithsesi, këtu nuk jemi aspak afër idesë së të qënurit afër. Forma e saktë e qeverisjes nuk është përcaktuar kurrë nga Zoti apo nga i Dërguari i Tij ﷺ. Ajo që kemi ne si dëshmi janë disa parime të përgjithshme dhe urdhëresa që mund të përshtaten me forma të ndryshme qeverisjeje. Ashtu siç Imam Ibn Tejmijah  e fillon veprën e tij Es’Sijasa Esh’Sharija (Politika Ligjore), qeverisja islamike është e bazuar në dy ajete, “Allahu ju urdhëron që t’u jepni amanetin të zotëve të tyre dhe kur të gjykoni, ju urdhëron të gjykoni me të drejt mes njerëzve. Sa e mirë është kjo që ju këshillon. All-llahu dëgjon dhe sheh si veproni. O ju që besuat, binduni Allahut, respektoni të dërguarin dhe përgjegjësit nga ju. Nëse nuk pajtoheni për ndonjë çështje, atëherë parashtrojeni atë te Allahu (te libri i Tij) dhe te i dërguari, po qe se i besoni Allahut dhe ditës së fundit. Kjo është më e dobishmja dhe përfundimi më i mirë.” [4:58-59]. Imami më pas vazhdon duke folur për detyrimin e përcaktimit të një Imami, pra të një Kalifi, në mënyrë të tillë që myslimanët të qeverisen nga urdhrat e Zotit. Imam Ibn Tejmijah nuk është i vetmi që e konsideron këtë një obligim. Dijetarë të tjerë të shumtë e kanë pohuar këtë gjithashtu. Por duhet pohuar se edhe pse dikush mund të citoj dijetarë të pafundmë që mbajnë këtë qëndrim, kjo nuk e bën atë pjesë esenciale të besimit Islam. Kjo pikë nuk mund të zmadhohet më shumë.  Nëse  bëjmë një lexim kontekstual të rregullave akademike mbi çështjet politike të cilat marrin parasysh rrethanat e tyre historike, sikundër dhe objektivat e tyre të cituara për  një konkluzion specifik, do të  shohim absolutizmin e objektivave që vijnë nga Kurani dhe Suneti si dhe relativitetin e qeverisjes i cili është rezultat i mendjeve të lidhura me kontekstet përkatëse historiko-sociale.
Instruksionet në fjalë mbi qeverisjen nuk janë të përcaktuara specifikisht në burimet parësore, e ne nuk mund të pretendojmë se gjithçka e gjetur në punimet e shkollarëve të mesjetës mbi politikën ështëIslame, apo të injorojmë natyrën e kontekstit historik të lidhur me gjithë këtë. Në fakt, ky është një ndër problemet themelore tonat sot e kësaj dite. Ne kemi një namaz, por përshkrimi që duhet t’i bëhet myslimanëve që bëjnë politikë duhet të jetë më preciz. Jo pak herë, në mënyrë tërësisht të padrejtë, ne i japim peshë opinioneve apo veprimeve tona duke i vendosur veprimin tonë mbiemrin “islam.” Këtë gjë e kemi bërë që në fillimet e para të historisë islame. Fjala vjen, Kalifati, në sensin e tij islam përfundoi me vrasjen e Ali Ibn Ebu Talib. Periudha Umajade nuk ka qenë një Kalifat. Ajo ka qenë një dinasti që ka sunduar përmes mbretërve. E njëjta gjë mund t’i aplikohet fare mirë Abasidëve, Osmanëve dhe cilitdo tjetër që ka marrë titullin e “Kalifit” ose “Komandantit të Besimtarëve.” Megjithëse, gjuhësisht fjala Kalif i referohet dikujt i cili pason dikë tjetër pra një pasues. Por si një term thellësisht islam, Kalifati si një praktikë profetike nuk përfundoi me Shkrirjen e Perandorisë Osmane sikundër pohohet gjegjësisht. Përfundoi thuajse 1400 vjet më parë. Pak a shumë, prania e “Kalifatit” nuk ishte e domosdoshme për unitetin e myslimanëve. Pikërisht ky është një moment ku përdorimi i keq i terminologjisë mund të na udhëheqë në një koncept të gabuar të historisë.  Edhe pse dijetarët kanë një debat mbi terminologjinë, perceptimi publik është i drejtuar prej tyre.
Ekzistenca e parimeve të përgjithshme dhe mungesa e një forme të caktuar të qeverisjes apo një programi të përcaktuar politik në Islam ka dy qëllime. Qëllimi i parë ka të bëjë me një natyrë të përhershëm që Islami ia përcakton vetes. Meqenëse shoqëria njerëzore zhvillohet e po kështu dhe kërkesat specifike ndryshojnë. Ne nuk jetojmë në të njëjtën botë sikundër gjeneratat e para dhe politika ka ndryshuar me kalimin e kohës. Shteti-komb është një koncept alien për traditën. Heshtja e Shkrimeve, përpos parimeve kryesore, është i nevojshëm për t’iu qasur politikës nëse religjioni ka qenë i perceptuar për të qenë i vlefshëm në kohë të kohëve. Edhe me vargje të tilla si, “kush nuk gjykon me atë që e zbriti All-llahu, ata janë mohues.” [5:44], “të padrejtët” [5:45] dhe “ata që thyejnë ligjin” [5:47] ne nuk kemi ndonjë përshkrim specifik  qeverisës në Kuran. Në fakt, përpos principeve gjeneralë si të gjykojmë drejtë, të qenurit bashkë dhe përcaktimin e dikujt për të na qeverisur mes nesh në mënyrë të tillë që ai të jetë më i miri ndër ne që të qeverisë, ne nuk kemi asnjë përshkrim të mekanizmës se si duhet të përcaktojmë një person të tillë apo se si duhet të instalohet një autoritet i tillë.
Qëllimi i dytë i mungesës së specifikave kur është fjala për politikë, ka të bëjë me vetë politikën, e cila është një përpjekje mjaft pragmatike, sidomos gjatë kohëve të konfliktit. Kur ballafaqohen me rrezikun e mbijetesës, politike ose atë të jetës, qenia njerëzore është më e prirur për të nxjerrë në pah instinktet kafshërore. Nën presion, devocioni i vërtetë ndaj principeve etike dallohet më lehtësisht se sa respekti hipokrit. Këtu ne shohim diferencën mes Islamit dhe myslimanëve. Gjykimi i performancës në të tilla kushte do të gjykohet në raport me standardin. Nëse standardi do të jetë ai i religjioneve të tjera apo/dhe filozofeve të tjera apo do të jetë Islami. Nëse ne flasim për myslimanët në politikë, ne do t’i gjykojmë veprimet e tyre mbi principet absolute islame. Nëse flasim për islamin politik, ne do ta gjykojmë Islamin në raport me religjionet dhe/ose filozofitë e tjera. Nëse ai dështon, krahasimi do të jetë i tepërt, sepse nuk do të ketë kurrfarë rëndësie –pasi vetë religjioni bëhet i pamjaftueshëm, duke na detyruar të rishikojmë pohimin se ai është i plotë dhe si konsekuencë ai përmban një të pavërtetë.
Duke parë se si i kemi raportet me njëri tjetrin gjendja e sotme e komunitetit tonë është në pikë të hallit e duhet falënderuar Zoti që na ka bekuar duke na pamundësuar marrjen e pushtetit. Sepse një pushtet i tillë me shumë mundësi do të na sillte më shumë bela. Kjo mund të deduktohet fare thjeshtë nga raportet që kemi me njëri-tjetrin dhe po kështu nga qasja që kemi ndaj jo myslimanëve. Shumë prej nesh e shohin Islamin si një entitet monolit që nuk pranon manifestime të ndryshme në kultura të ndryshme. Ne tentojmë që të romantizojmë historinë tonë, ëndërrojmë utopinë dhe imponojmë botëkuptimin tonë individual se si duhet të jetë Islami tek cilido tjetër përmes dhunës dhe presionit intelektual për të frikësuar këdo që futet në një linjë që ne nuk na pëlqen. Edhe pse disa mendime bazohen në parimet e jurisprudencës Islame ne mund t’i mohojmë ato mendime dhe kontribute të shkollarëve modernë myslimanë. Fjala vjen edhe në YouTube ne kemi tendencën për të parë një leksion mbi faktin se përse  mbajtja e një Mevludi për Profetin ﷺ është një shpikje, e nuk ulemi të dëgjojmë një seri të gjatë të një teme si fjala vjen Bibla Përmes Syrit të një Myslimani. Kemi atë dëshirën për të deklaruar çdokënd bashkë me qentë dhe macet e tyre si banorë të Ferrit, përfshirë dhe myslimanët që nuk bien dakord me ne. Dalim në demonstrata të mëdha e ndonjë syresh edhe mund të vrasë nëse dikush vendos të karikaturojë Profetin Muhamed ﷺ, e po ne që dalim në protestë do të mbledhim supet kur dëgjojmë për ndonjë akt vetëvrasës që vjen nga një sulm me bomba e që vret shumë njerëz të pafajshëm, sulm që kryhet jo pak herë nga njerëz që kanë qëllime politike. Ne flasim për Perëndimin në terma të përgjithshëm a thua se ai është një entitet monolit në mënyrë të tillë që  të ndërtojmë skemën Ne kundër Atyre. Ne mendojmë se jo myslimanët janë disa qenie më pak njerëzore, njerëz të poshtër për shkak të mos besimit të tyre në Islam. Me pak fjalë, problemet tona janë po aq të rënda kur ballafaqohen me pafuqinë tonë dhe nevojën tonë për të rregulluar veten. Së paku në këtë mënyrë i jep mundësi jo myslimanëve që janë të interesuar për Islamin mundësinë që të dallojnë qartë mes islamit dhe myslimanëve. Nëse kemi një fuqi politike në këtë kohë me këto kushte, ne nuk mund ta shfaqim Islamin si një religjion mëshire. Me shumë mundësi ne do të shfaqnim një tirani myslimane, urrejtje dhe sektarizëm sa për të përmendur nja dy tre probleme që do të lidhen drejtë për drejtë me Islamin.
E kjo nuk do të thotë që Umeti duhet të bëhet super mysliman përpara se të merremi me politikë. Nuk ka të bëjë gjithashtu të qëndruarit në shtëpi apo në xhami duke kënduar Kad Kafani Ilmu Ribbi dhe duke e mjaftuar veten me seanca Dhikri. Kjo nuk është një thirrje për një Islam folklorik të maskuar si sufizëm. Ne duhet t’i rikthehemi asaj që Kurani përcakton për ato që duhet të sundojnë dhe si duhet ta bëjnë. “Thuaj, ‘O Zot sunduesi i gjithçkaje, Ti i jep fuqi asaj që do Ti dhe i heq fuqinë atij që dëshiron . Ti ngre dhe përul atë që do. Gjithçka që është e mirë ndodhet në dorën Tënde: Ti ke fuqi mbi gjithçka” [2:26]. Ne kemi shumë myslimanë që ia kanë dedikuar jetën e tyre politikës. Por nëse i shohim qartazi, unë si një mysliman nuk dua kurrsesi që të qeverisem nga njerëz të tillë me vizione miope dhe mentalitet sektar. Profeti Muhamed ﷺ adresimin e parë në Medinë e fillon me, “O ju njerëz,” dhe jo “O ju myslimanë,” dhe  kështu u shkrua e famshmja Kushtetuta e Medinës. Në fakt konteksti i saj është analizuar edhe në avancimin ushtarak të Profetit ﷺ  dhe katër Kalifëve të parë, e cila qe për hir të lirimit të njerëzve nga tirania e që fatkeqësisht është keqkuptuar si “Islami që u përhap me shpatë” nga vetë komunitetit jonë përpara se kjo thënie të merrej nga jo myslimanët.
Përshkrimi Kuranor është më se i qartë. “Zoti nuk e ndryshon gjendjen e njerëzve deri sa ato ta ndryshojnë vetë gjendjen e tyre” [13:11]. Gjendja jonë në fushën e politikës është një manifestim i drejtë për drejtë i gjendjes sonë të brendshme. Ne mund t’i fokusojmë energjitë tona në kaq shumë drejtime.  Sikundër ka pohuar dhe Shejh Abdyl Hakim Murad, “Politika është një qelizë e vetme në trupin e Islamit. Nëse ajo shpërndahet do të kthehet në një kancer.” Epo, ne jemi në gradën e IV të këtij kanceri që është përhapur shumë. Tanimë, dikush ka frikë se akuzohet si nxitës i shekullarizimit sepse ai ose ajo refuzon apelin e Islamit politik kur një mysliman hyn në politikë. Mendimi i thellë refuzohet kur përballet me një qasje sipërfaqësore të Islamit. Ne kemi për detyrë të kthehemi pas e të ndërtojmë një fjalim sensacional për Kalifatin e kështu të ndërtojmë një histori të imagjinuar që është e bazuar në lexime të de-kontekstualizuara të dijetarëve të mëdhenj por gjithsesi të shkuar.
Kështu që, një pjesë e mirë e problemit tonë është se në përpjekje për t’i qëndruar besnikë Traditës  në fakt ne e tradhtojmë atë. Në vend që të aplikojmë qasjen e dijetarëve ne kërkojmë konkluzionin e tyre dhe këtë e quajmë Islam. Në këtë mënyrë ne artificialisht e bëjmë të papërputhshëm islamin me modernitetin, e kur ballafaqohemi me këtë fakt ne reagojmë me nervozizëm. Nëse kjo konfirmon gjithçka, atëherë nuk është Islami që ka nevojë për reformë– por  mendja e dëshpëruar e myslimanit.