Para një jave, gazeta’ Koha Ditore’ publikoi intervistën që kishte bërë me Schwartzin, drejtor ekzekutiv i Qendrës për Pluralizëm Islamik me seli në Vashington.
Koha kur u publikua intervista ishte kohë afërzgjedhore për Bashkësinë Islame të Kosovës, prandaj s’do mend se intervista, siç zbulohet edhe nga përmbajtja, ishte bërë jo aq për kureshtje opinioni, sa me qëllim ndikimi në këto zgjedhje. Intervistimi, si jo rrallë herë në gazetat kosovare, ishte sinonim i peshkimit dhe Schwartzi u zu si peshk nga ‘ Koha Ditore’, ndonëse në prag vjeshte.
Idetë që provokohen dhe që jepen në atë intervistë janë aso për të cilat Sami Frashëri thoshte se ngjajnë me qymyrin që, ndonëse nuk djeg, nxin.
Për fjalë të pabaza që dëgjonin për mësuesin e tyre, i janë ankuar Ebu Hanifes, imamit të preferuar të Schwartzit, nxënësit e tij. Ebu Hanifja me atë rast u shpjegoi nxënësve se nga të tilla fjalë ishte rënduar edhe Musai a.s., madje ai a.s. i kishte kërkuar Allahut që t’i ndalte njerëzit të mos flisnin për të pa bazë dhe Allahu i kishte thënë Musait a.s. që njerëzit nuk i ndal dot të flasin as për Veten e Tij e lëre më për njerëzit.
Prandaj, fjalët që thuhen e idetë që jepen, sidomos për çështje madhore, duhen verifikuar e jo të besohen me t’u thënë e me t’u artikuluar.
Schwartzi, nga ana e tij, nuk është hera e parë që mundohet t’i imponohet publikut shqiptar duke folur keq për personalitete shqiptare të respektuara dhe me arritje të veçanta . Më parë, ai është marrë me shkrimtarin Ismail Kadare dhe ka dhënë mendimin, si zakonisht absurd, se vepra e tij nuk paska vlerë letrare, pa ngurruar që edhe të sygjerojë, me të drejtat që ia njeh vetes, të mos i jepet çmimi ‘ Nobel’ për letërsi. Shkrimtari Kadare, në reagimin e tij, Schwartzin e ka quajtur provokator dhe përçarës fetar.
Jo rastësisht duket se , pasi është bërë mysliman, ka zgjedhur për vete emrin e një të dërguari që kishte pasur pushtet të madh. Sulejman. Sulejmani a.s. me një letër të dërguar Belkises shpejt sa çil e mbyll sytë, e kishte kthyer në fe të vet, kurse Sulejman Schwartzi, me një letër interviste që endet, dorën në zemër, jo ngadalë Prishtinë -Amerikë, do që sakaq të ndryshojë rrjedhat në Bashkësisë Islame të Kosovës. Forma ka ngjashmëri, nijeti jo dhe Schwartzi, si sufi që pretendon të jetë, duhej ta konsideronte më shumë ndikimin e nijetit.
Ai, në intervistë, i bie më shumë idesë se largimi i myftiut aktual është parakusht për adresimin e problemeve në luftimin e ndikimeve ekstreme në islamin shqiptar, i cili tradicionalisht ka qenë i moderuar dhe tolerant. Si shembull të ndikimeve ekstreme që ka për qëllim, përmend protestat e organizuara në Kosovë në mbrojtje të shamisë.
Si studiues i historisë dhe i kulturës shqiptare që hiqet të jetë, Schwartzi do të duhej të paktën të kishte dëgjuar për protestat masive në Shkodër, në vitet e tridhjeta të shekullit të kaluar, që ishin organizuar kundër vendimit të mbretit Zog për heqjen , jo më të shamisë, por të nikabit ( mbulimit edhe të fytyrës)
Raportimet për këto protesta janë dhënë edhe në anglisht dhe në italisht, gjenden të ruajtura fjalë për fjalë në disa libra historie për kohën e sundimit të mbretit Zog (shih për këtë librin ‘ Kombi dhe feja në Shqipëri 1920-1944′ të autorit Roberto Moroco dela Roka).
Atëherë, myftiu ynë nuk ka qenë as i lindur dhe s’ ka pasur si t’i pengojë e as të adresojë gjë për to.
Bëjnë përshtypje fjalët kyçe që përdor Schwartzi ( largim, luftim…), përdorimi i të cilave mund të shpjegohet vetëm përmes një analize psikolinguistike. Ai, siç dihet dhe e pohon vetë, dikur i ka përkitur ideologjisë staliniste, e cila përplasjen shoqërore e sheh si proces historik dhe konfliktin si motor përparimi. Madje, për të dëshmuar se ideologjia staliniste nuk i është ndarë nga mendja , atij, edhe kur përzgjedh fjalën për të fyer , e para i vjen në mendje pikërisht fjala ‘stalinist’ dhe thotë ‘ stalinist Tërnava’. Në kontekst sugjestiv për revolucion përmend gjithashtu disa prej figurave tona kombëtare.
Është e paqëndrueshme fetarisht dhe përgjithësisht njerëzisht dhe jashtë interesave tona kombëtare ideja e Schwartzit sipas së cilës trajtimin jokonfliktuoz që u ka bërë myftiu atyre që praktikojnë fenë me ndonjë element të ndryshëm nga tradita jonë ia kundërvë mez’hebit hanefi dhe fton për prishje harmonie.
Meqë mbahet si hanefist, Schwarzit i duhet kujtuar se ka qenë pikërisht Ebu Hanifja ai i cili kishte hartuar tekstin e marrëveshjes që u arrit ndërmjet përfaqësuesit të shtetit emevi, valiut të Irakut Ibnu Ubejre dhe grupit të havarixhëve( sekt i njohur për devijim dhe radikalizëm), pasi kishin dështuar fukahatë e tjerë të sillnin projektmarrëveshje që do ta pranonin të dy palët.
Pikërisht për ndryshimet në praktikim ibadetesh, për të cilat Schwartzi do luftë, Ebu Hanifja me rastin e takimit me imam Malikun ka thënë se ato janë argument të gjallërisë së ymetit islam.
Sigurisht që në vendin tonë, sikur në çdo vend tjetër islam, është promovuar dhe duhet promovuar e duhen ndërtuar ndërtuar politika favorizuese për ruajtjen e mez’hebit të vendit, por pa ndjerë nevojën e ndonjë lufte.
Nuk ka kuptim që myftiut t’i vihet faji pse nuk u ka kufizuar qytetarëve disa prej të drejtave dhe lirive të tyre të garantuara me kushtetutë
Schwartzi konteston edhe emërtimin e të parit të Bashkësisë Islame duke mos e pëlqyer fjalën ‘myfti’ dhe në vend të saj propozon fjalën ‘ reis ulema’, ndërkaq që i ikën e dhëna historike, pikërisht historikja në të cilën provon kryesisht të mbështetë idetë e tij, që i pari i organizatës së parë parë fetare islame shqiptare pas rënies së halifatit osman është quajtur ‘ myftiu i madh’.
Për të na bërë të kuptojmë se nuk e ka mendjen aq te saktësia dhe te vlefshmëria e ideve që jep, por te qëllimi që synon të arrijë përmes tyre e që është denigrimi i Bashkësisë Islame dhe i myftiut, ai nuk është aspak koheziv.
Sa kritikon për radikalizmin, qëndrimin e myftiut ndaj të cilit e sheh si arsye për largimin e tij, e kalon shpejt këtë lloj arsyetimi dhe nis ta akuzojë për plagjiaturë të punimit të magjistraturës duke e quajtur plagjiaturist dhe rrjedhimisht duke e parë të padenjë për mbajtjen e postit të myftiut.
Shih me çfarë argementi mundohet të provojë plagjiaturën, me mungesën, sipas tij, të një fusnote. Bëhet fjalë për një pjesë teksti, jo nga sfondi thelbor teorik në të cilin mbështetet punimi.
Në pjesën tekstuale që Schwartzi e do të ishte plagjiaturë theksohet roli i fesë në individin dhe në shoqërinë. A të thuash fjali si kjo që feja ka ndikim në individin dhe në shoqërinë dashka të gjendet i pari kush e ka thënë e t’i vihet fusnotë?!
Pikërisht fusnotat që vihen për këso lloj njohurish konsiderohen të meta për shkrimin akademik. Një studiues shqiptar, Kadri Osmani, për to thoshte se nuk janë fusnota, por fus kota. Dihet që fusnota vihet për njohuri të cilat nuk janë gjithaq publike dhe që karakterizojnë autorët e tyre. Fusnota për atë pjesë teksti do të kishte kuptim veç nëse punimi do të kishte për qëllim të zbulonte se kush ishin të parët që konstatuan thënie aksiomatike e që zbulimi, për thëniet në atë pjesë teksti, do ta çonte në periudha parashkrimore.
Schwartzi, duke paraqitur këso sajesa ideore tendencioze e të dalluara lehtësisht ka ulur veten dhe nuk ka lënë vend më të lexohet me seriozitet.
Megjithatë, neve ndaj tij le të na vlejë fjala e Ebu Hanifes që i kishte thënë një njeriu që para nxënësve e kishte sharë me nënë pse Ebu Hanifja po thoshte: ” Ka gabuar Hasan Basriu e ia ka qëlluar Abdullah ibën Mesudi”.
Pasi ai njeriu e kishte sharë me nënë Ebu Hanifen, ky ia kishte kthyer:
” Edhe për atë që iu ngushtua gjoksi për shkak tonin, zemrat tona janë të hapura”
